Во петок навечер, семејствата се собираат на кауч и заедно гледаат серии како „Full House“. Иако можеби делува како да е 1995 година, не станува збор само за носталгија. Низ целата земја, јакнее движењето на родители милениумци кои сакаат на своите деца да им пружат детство без паметни телефони исполнето со безгрижна, независна игра што ја паметат, пишува „USA Today“.

„Во совршена позиција сме каде што го знаеме животот од порано, го знаеме животот потоа“, рече Холи Москатиело, мајка милениумка и основач на непрофитната организација „The Balance Project“, која им помага на децата да ја балансираат независноста со свесна употреба на технологијата. „Имавме шанса да видиме што се случува ако одите предалеку. Сега имаме шанса да направиме чекор назад, и ние го правиме тоа“, додаде таа.

Оваа промена со години ја застапува и психологот Џонатан Хајт, кој во својата книга „Анксиозна генерација“ повика на ограничување на употребата на паметни телефони пред 14-годишна возраст. Се чини дека родителите сега слушаат.

„Нашиот менталитет е да ги фатиме пред таа возраст кога е навистина тешко да се врати технологијата откако еднаш ќе се најде во рацете на децата“, објасни Малсерт Либлер, мајка на две деца која учествува во месечни игралишта без телефони што ги организира „The Balance Project“.

Хајт верува дека ова е пресвртница. „Верувам дека 2025 година е пресвртница“, изјави тој во интервју за „USA Today“. „Ова не беше само тренд. Ова е глобално востание, со закони и норми што се менуваат низ целиот свет“, додаде тој.

Вревата на игралиште во предградието на Њу Џерси е доказ за тоа. Девојчињата се нишаат на лулашки, момчињата спонтано започнуваат фудбалски натпревар, а друга група деца цртаат грчки богови со креда на асфалтот. Тука нема екрани, само детска игра и смеа.

Премногу заштита, премалку слобода

До неодамна, многу од овие родители мислеле дека зависноста на нивните деца од паметни телефони е неизбежна. Податоците на „Pew Research“ покажуваат дека повеќе од половина од родителите на деца под 12 години велат дека нивното дете користи паметен телефон, а речиси половина од тинејџерите признаваат дека се постојано онлајн. Но, книгата на Хајдт им даде поттик да ја преиспитаат таа насока. Со години, тие живееја во култура што охрабрува претерано заштитничко родителство, каде што од раѓање можеа да го следат секој здив и движење на своето дете преку паметни чорапи и монитори.

И додека пристапот на децата до дигиталниот свет е зголемен, нивната слобода во реалниот живот е драматично намалена. Истражувањето покажало дека на повеќето деца на возраст меѓу 8 и 12 години не им е дозволено да бидат во јавност без возрасен, а повеќе од една четвртина не смеат да играат без надзор во својот двор.

„Ми недостига детството додека растев“, рече Рајан Глубо, татко од Оушенпорт. „Моите родители само велеа: „Добро, врати се на вечера. И тоа беше тоа. Ќе излезеш, ќе се стемнеше и знаеш дека мора да се вратиш дома“, додаде тој.

Хајт ова го припишува делумно на „моралната паника“ што започнала во 1980-тите, кога стравот од киднапирање довело до помалку спонтана игра и доверба меѓу соседите. Социјалните медиуми и видеоигрите ја пополниле празнината. Овие родители сега свесно работат на враќање на слободата на своите деца, дури иако тоа не е секогаш лесно.

„Децата се многу поспособни отколку што мислиме. Ги заштитуваме од сè, а тоа не им е потребно, тие се способни човечки суштества“ истакна Натали Корлет, 37-годишна мајка.

Фиксни телефони како решение

Од друга страна на земјата, во Сиетл, група татковци се соочиле со истиот проблем. Нивните деца сакале поголема независност, но тие не биле подготвени да им дадат паметни телефони. Еден од нив, Чет Китлсон, се потсетил на своето детство и телефоните со спирален кабел и создал модерна алтернатива: „Tin Can“, фиксен телефон за деца без екран.

Уредот поддржува бесплатни повици до други „Tin Can“ телефони и бројот за итни случаи 911, а родителите можат да додадат други броеви преку апликација. Меган Тимерман од Сиетл набавила „Tin Can“ за своите ќерки во октомври 2024 година. Тие го користат за да разговараат со баби и дедовци, да нарачаат пица, па дури и да повикаат соседи за помош кога неодамна им се вклучил детектор за чад.

„Го учите вашето дете дека ако му треба нешто, може да се јави на број и да го добие тоа“, рече Китлсон. Телефоните брзо се проширија низ целата земја, а и училиштата се заинтересирани за нив.

Снаоѓање во новиот прирачник за родители

Родителите што ги предводат овие промени знаат дека тие функционираат само ако се вклучат цели заедници и училишта. Таткото Рајан Глубо рече дека би сакал да почека децата да наполнат 16 години па да им даде телефон, но се грижи дека ќе бидат социјално исклучени. „Преплашен сум. Се плашам што ќе прават децата со него и дали тоа е во согласност со вредностите што сакаме да ги имаат нашите деца?“, призна тој.

Сепак, постои причина за оптимизам. Сè повеќе сојузни држави донесуваат закони за мобилни телефони во училиштата, а повеќе од 130.000 родители го потпишале ветувањето „Почекајте до 8-мо одделение“, ветувајќи дека нема да им даваат паметни телефони на своите деца барем до крајот на основното училиште.

Во меѓувреме, Меган Тимерман почнала да им дозволува на своите ќерки, на возраст од шест и осум години, сами да одат до најблиската продавница за храна. Таа им дава 5 долари и ги испраќа додека двете се држат за раце.

„Сакам да имаат независност и недостаток на анксиозност што можеби ја имавме тогаш. Не знам што ќе се случи за пет години, но сакам да бидам тој идеален носталгичен родител“ рече Тимерман. Како што рече, тоа е ризик за кој не е сигурна дека ќе се исплати, но е решена да се обиде.