Кога тропската бура Мелиса се формираше јужно од Хаити, метеорологот Филип Папин од американскиот „National Hurricane Center“ (NHC) беше уверен дека пред него се раѓа вистинско „чудовиште“. Како главен метеоролог во смена, предвиде дека за само 24 часа Мелиса може да премине во ураган од четврта категорија и да се упати кон Јамајка. Никогаш досега ниту еден прогнозер од "NHC" не дал толку смела прогноза за нагло интензивирање.

Но Папин имаше уште еден силен адут – новиот АИ-модел за урагани на „DeepMind“, прв од тој вид, пуштен во работа во јуни. И беше во право: Мелиса стана еден од најсилните урагани што некогаш ја погодиле Јамајка.

Неколку дена пред ударот, Папин отворено ја истакна својата доверба во моделот:

„Четириесет од педесет сценарија на "DeepMind" ја прикажуваат Мелиса како ураган од категорија 5. Не сакам уште да прогнозирам толкава сила поради несигурната траекторија, но опцијата е на маса.“

Кога ураганот конечно стигна на Јамајка – токму како категорија 5 – Мелиса стана еден од најсилните регистрирани копнени удари во историјата на Атлантикот. Прецизната прогноза веројатно им овозможи на многу луѓе дополнителни часови или денови да се подготват и спасат животи и имот, пренесува "Guardian".

"AI" кој ги надминува луѓето

AI-моделот на „DeepMind“ е првиот специјализиран за урагани и првиот што редовно ги надминува традиционалните физички модели. Оваа сезона, кај сите 13 атлантски бури, беше најдобар во предвидување на траекторијата – дури и подобар од човечките прогнозери на "NHC".

Моделите на "Google" веќе имаат докажано дека умеат да препознаат временски шеми кои класичните модели ги пропуштаат. Причината е јасна – "AI" учи од огромни бази податоци и препознава статистички врски кои физичките модели не ги „видаат“ на време.

„И тоа го прават многу побрзо и со многу пониска компјутерска цена“, вели Мајкл Лоури, поранешен метеоролог во "NHC".

„Оваа сезона покажа дека новите "AI"-модели се сериозно конкурентни, а во некои случаи и попрецизни од побавните физички модели.“

Моделот на "DeepMind" не е генеративна "AI" како "ChatGPT" – станува збор за машинско учење кое од огромни бази податоци извлекува статистички врски и дава прогнози за неколку минути на обичен компјутер. Државните модели, пак, вртат со часови на суперкомпјутери.

Сè уште не е совршен – но е огромна помош

Секако, "AI" не е непогрешлива. Џејмс Френклин, пензиониран прогнозер од "NHC", предупредува дека "DeepMind" понекогаш греши во процена на екстремната јачина на бурата. Не успеал точно да го предвиди наглото зајакнување на ураганот Ерин, ниту јачината на тајфунот Калмаеги што неодамна ги погоди Филипините.

Френклин укажува и на уште еден проблем: моделот е „црна кутија“.

За разлика од државните модели, чија методологија е јавно достапна, "DeepMind" не ги открива своите алгоритми. "Google" објавува само јавни резултати во реално време – но не и начинот на кој моделот доаѓа до нив.

Ова е преседан, бидејќи никогаш досега приватна компанија не поседувала најпрецизен модел за време на светот, а методите да не бидат целосно транспарентни.

Истовремено, американските и европските агенции развиваат сопствени "AI"-модели кои веќе покажуваат подобрувања во однос на класичните прогнозерски системи.

"AI" стартапи во трка за решавање најтешки метеоролошки проблеми

Сè повеќе стартапи влегуваат во игра со државна поддршка, со амбиција да ги решат најсложените метеоролошки предизвици:

• сезонски прогнози,

• рани најави за торнада,

• попрецизни предупредувања за изненадни поплави.

Компанијата „WindBorne Systems“ дури лансира сопствени метеоролошки балони за да ги пополни празнините во американската мрежа за следење на времето, која беше ослабена поради буџетските кратења во времето на администрацијата на Доналд Трамп.