Сè повеќе психолози укажуваат дека овие измислени приказни за стравот го активираат мозокот на начин кој ни помага подобро да се справиме со неизвесноста и да ја намалиме анксиозноста што ја чувствуваме поради реалните настани во светот.

Тие претставуваат вид ментален мелем за нашите грижи, пренесува „BBC“.

Стравот како вежба за умот

Колтан Скривнер, психолог од Државниот универзитет во Аризона и автор на книгата „Морбидно љубопитни: Научник објаснува зошто не можеме да го тргнеме погледот“, со години ја истражува оваа тема.

Како дете, уживал во возбудата што ја носат страшните приказни, а подоцна, за време на постдипломските студии, започнал да се прашува зошто хоророт постои во сите човечки култури.

„Првите пишани записи што ги имаме содржат страшни демони и чудовишни суштества“, вели Скривнер, наведувајќи ги вавилонските плочки стари 4.000 години на кои е врежан „Епот за Гилгамеш“.

Едно од објаснувањата, според него, е дека хорор приказните служат како форма на „ментална игра“ што ни овозможува да го разбереме светот околу нас и да се подготвиме за можни закани.

„За секое животно – па и за човекот – е корисно да научи нешто за опасностите што го опкружуваат“, додава тој.

Оваа адаптивна функција на стравот може да се забележи и кај животните – газелите, на пример, често ги набљудуваат предаторите од безбедна далечина, пред да избегаат.

„Причината зошто луѓето се најљубопитни суштества на Земјата лежи во нашата неверојатна способност да создаваме, пренесуваме и консумираме приказни“, објаснува Скривнер.

Три типа љубители на хорор

Во своите истражувања, Скривнер открил дека публиката на хорор филмовите се дели на три групи.

1. „Адреналински зависници“ – уживаат во физичкото чувство на напнатост и се чувствуваат „поживо“ кога се исплашени.

2. „Бели стискачи“ – не уживаат директно во стравот, но го ценат чувството на надминување на сопствените граници, учејќи важни лекции за себе.

3. „Мрачни снаодливци“ – го користат хоророт за да го истражат насилниот карактер на светот и да се потсетат колку е нивниот живот безбеден во споредба со она што го гледаат на екранот. Често го користат жанрот како начин за справување со анксиозност или депресија.

„Постојат повеќе патишта кон морбидната љубопитност“, заклучува Скривнер.

За да ја потврди универзалноста на своите откритија, тој соработувал со дански истражувачи и ги испитувал посетителите на „Dystopia Haunted House“ во Веље, Данска.

Резултатите биле идентични – истите модели на однесување се појавиле и во овој интерактивен хорор амбиент, што дополнително ја зацврстило теоријата.

Дополнителен доказ за адаптивната вредност на морбидната љубопитност се појавил за време на пандемијата со „Covid-19“ – љубителите на хорор филмови покажале поголема психолошка отпорност.

Често се согласувале со изјави како:

„Вестите за пандемијата ги следам смирено“ и „Верувам во својата способност да ги пребродам овие тешки моменти.“

„Криење зад пуканките“ – вежба за мозокот

Филозофи, невронаучници и психолози сметаат дека човечкиот мозок постојано создава симулации на светот околу нас за подобро предвидување на потенцијални опасности.

Хорор филмовите му нудат на мозокот доволно неизвесност за да го одржат активен „предвидувачкиот мотор“, со што се подобруваат когнитивните реакции и отпорноста на стрес.

„Хоророт е можност да си играме со стравот, со гадењето, да се тестираме себеси – и сето тоа во безбедноста на нашиот дом, каде секогаш можеме да го паузираме филмот или да се скриеме зад пуканките“, вели Марк Милер, истражувач од Универзитетите "Monash" и "Toronto".

Скривнер дополнително истакнува дека хорор приказните можат да имаат и терапевтска вредност.

Со вистински филм или книга, луѓето можат да научат како да ги регулираат емоциите и да се соочат со стресот на секојдневието.

Пример од Холандија покажува дека видео-играта „MindLight“, во која детето управува со аватар преку EEG мерења на мозочната активност, помага во намалување на анксиозноста, со резултати слични на когнитивно-бихевиоралната терапија.

„Хорор содржините им овозможуваат на луѓето да го искусат стравот во контролирана средина, да вежбаат когнитивно преиспитување и да научат да толерираат непријатни емоции“, пишува Скривнер.

Заклучок: контролираниот страв како лек

Тој советува секој што сака да ја испроба оваа техника да одбере приказни што се само малку надвор од неговата зона на удобност, и теми што навистина го фасцинираат.

„Хоророт е еден од најразновидните жанрови – секој може да најде нешто што ќе го воодушеви“, заклучува Скривнер.