Витаминот Д е од клучно значење за бројни функции во телото, од развојот на коските до функционирањето на имунолошкиот систем. Можеме да го внесуваме преку храна, сончева светлина или додатоци во исхраната, но честопати храната и сонцето не се доволни за да ги задоволат дневните потреби на организмот.

Витаминот Д, познат и како „витамин на сонцето“, е клучен за апсорпција на калциум и фосфор, го поддржува здравјето на коските, забите и мускулите и го зајакнува имунитетот. Телото го произведува при изложеност на сонце, а се внесува и преку храна (масна риба, жолчки од јајца, збогатени производи). Недостатокот може да доведе до рахитис (кај деца) и остеопороза (кај возрасни).

„Витаминот Д има клучна улога во регулирањето и на вродениот и на адаптивниот имунитет“, објаснува д-р Мајкл Холик, професор по медицина, фармакологија, физиологија и биофизика на „Boston University Chobanian & Avedisian School of Medicine“. „Тој е еден од главните регулатори на имунолошкиот систем.“

Дијана Стадлер, директорка на програмата за човечка исхрана на „Oregon Health & Science University“, додава: „Сè повеќе докази укажуваат на поврзаност меѓу ниското ниво на витамин Д во крвта и зголемениот ризик од респираторни заболувања и бактериски инфекции.“

Витаминот и болестите

Важно е да се спомене дека самиот недостаток на витамин Д не предизвикува болести директно. Тој влијае врз ефикасноста на имунолошкиот систем во борбата против инфекции. „Витаминот Д делува на повеќе начини за да го засили имунолошкиот одговор. Ако нема доволно витамин Д, телото послабо реагира на вообичаени бактериски и вирусни инфекции, што е особено изразено во зимските месеци“, објаснува Стадлер.

Недостатокот на витамин Д значи дека телото потешко се справува со настинки и со „COVID“. Холик во своите истражувања покажал дека лицата со ниско ниво на витамин Д имаат поголем ризик од компликации и смртен исход од „COVID“. Неговите податоци исто така укажуваат дека лицата со недостаток на витамин Д имаат 54% поголем ризик да заболат од „COVID“.

Доброто ниво на витамин Д ја подобрува и реакцијата на организмот на вакцините, вклучително и вакцините против „COVID“, грип и пневмокок. „Витаминот Д му помага на телото да биде подготвено соодветно да реагира на вакцинација“, објаснува Стадлер.

Глобален проблем

Холик и Стадлер истакнуваат дека повеќето луѓе треба да земаат дневен додаток на витамин Д. „Недостатокот на витамин Д и понатаму претставува глобален здравствен проблем. Проценките покажуваат дека повеќе од 60% од светската популација има недостаток или неадекватно ниво на витамин Д“, вели Холик.

Нашите предци, ловци и собирачи, поминувале многу повеќе време на отворено, што им овозможувало внес на витамин Д преку кожата и сончевата светлина. Денес, поради модерниот начин на живот, внесот преку храна и сонце често не е доволен.

Нивото на витамин Д се мери со крвен тест, но лекарите од примарната здравствена заштита ретко го бараат, освен ако нема конкретна причина. Стадлер забележува дека, поради големата распространетост на недостатокот на витамин Д, лекарите често едноставно препорачуваат додатоци во исхраната.

Препорачани дози

Оптималното ниво на витамин Д се движи околу 30 ng/mL или повеќе, додека експертите препорачуваат целни вредности од 40 – 60 ng/mL. Холик смета дека и до 100 ng/mL сè уште е безбедно.

Препорачаниот дневен внес на витамин Д е меѓу 1.000 и 2.000 IU, но Холик смета дека возрасните треба да земаат повеќе — минимум 2.000 IU дневно, а идеално 5.000 IU. Витаминот Д3 почесто се препорачува од Д2, но двата облика се прифатливи.

Иако храната и сонцето можат да придонесат, додатоците во исхраната се најефикасни. Рибата, млекото и сокот од портокал можат да го зголемат нивото на витамин Д, но ретко доволно за целосно да се надомести недостатокот.

Стадлер истакнува дека постарите лица и лицата со потемна кожа се изложени на поголем ризик од недостаток на витамин Д. „Недостатокот на витамин Д е јавно-здравствен проблем. Важно е да бидеме свесни за тоа и да знаеме дека може ефикасно и евтино да се коригира“, заклучува таа.