Една од старите изреки вели дека „не е злато сè што сјае“, но во Иран денес тоа не важи. По 12-дневната војна со Израел, граѓаните масовно вложуваат во злато и други „сигурни вредности“, стравувајќи од инфлација, санкции и економска неизвесност.
Трговците на Големиот базар во Техеран велат дека секој нов наслов за можни повторни санкции од Обединетите нации, падот на риалот или обновените регионални тензии испраќаат бранови луѓе во купување на т.н. „имот што ја чува вредноста“. Тоа ги вклучува доларите, златото, среброто, дијамантите, криптовалутите и, во помала мера, акциите.
Мансур, 28-годишен трговец со злато и накит на базарот, за AP изјави дека никогаш не видел ваква побарувачка.
„Во последниве две недели продадов шест килограми злато на обични луѓе, што е ново искуство за мене“, рече Мансур, кој прифати да зборува само под услов да се користи неговото име поради страв од одмазда, и додаде:
„Луѓето брзаат да купуваат затоа што се плашат дека нивните заштеди ќе ја изгубат вредноста“.
Бехзад Рашванд, 57-годишен маж, рече дека златото му е единствената заштита од галопирачката инфлација во Иран.
„Моментално го гледам златото како најдобар начин да ја зачувам вредноста. Секогаш кога ќе заработам пари, ги претворам во злато“, додаде тој.
Во текот на летото, еднограмските 18-каратни златни плочки чинеа околу 115 милиони риали, односно околу 100 долари. Златниците се продаваа за повеќе од 1.000 долари, а еден килограм сребрени инготи речиси за 2.000 долари. Во саботата, цената на златник во Иран за првпат надмина 1,2 милијарди риали. Малите сребрени плочки од 100 грама станаа популарна почетна инвестиција за семејствата од средната класа.
Фатеме Парса, мајка на две деца, сега жали што наследството го искористила за купување стан во Техеран. Иако недвижнините остануваат вредни во одредени техерански населби, банкарските кредити и заштедите на луѓето не го следеа огромниот раст на цените.
„Со оглед на растот на глобалната цена на златото, понекогаш посакувам да купев злато наместо тоа — мојот имот ќе пораснеше многу повеќе отколку недвижнините. Сега изгледа дека инвестирањето во сребро би можело да биде вредно, особено за иднината на моите деца“, наведе таа.
Извештаите за масовни отпуштања во иранската економија, што произлегуваат од проблеми со електричната енергија, потрошувачката побарувачка и санкциите, кружат со месеци. Амир Рамезани, еден од водечките трговци со злато во Техеран, вели дека некои побогати семејства почнале да продаваат дел од својот имот за да опстанат.
Златото и среброто стекнаа уште поголемо значење откако САД почнаа да ги заоструваат мерките против иранските продавачи на криптовалути, што беше една од можностите на кои се потпираа Иранците за да ги заштитат своите финансии.
„Секогаш кога ќе имам доволно пари за да заштедам, веднаш ги претворам во злато“, истакна Хамид Сафари, продавач на аудио-опрема, и додаде:
„Низ историјата, златото не само што ја задржало својата вредност, туку и растело. Треба да учиме од историјата ако сакаме да изградиме подобар живот“.
Пошироката иранска економија и понатаму е под силен притисок од меѓународните санкции кои го прекинаа приливот на инвестиции и го ограничија пристапот до глобалните финансии. Годините рестрикции ја ослабеа домашната индустрија и ги оставија клучните сектори да се борат за модернизација. А за оние кои сакаат да изнесат пари надвор од земјата, тврдата валута и накитот остануваат меѓу ретките начини тоа да го направат.
Постои уште една причина за која Иранците неволно зборуваат, а тоа е можноста дека мора да бидат подготвени да ги понесат своите пари со себе во случај на нова војна. Се верува дека десетици илјади Иранци што живеат во Техеран побегнале од главниот град за време на 12-дневната војна, заминувајќи кон внатрешноста на земјата или на север.
Кога стигнале, затекнале некои области преполни со новодојденци, а банкоматите празни или неисправни. Многумина ги понеле сите заштеди што можеле брзо да ги земат.
