Почина големата легенда на светскиот филм и музика

Точка

27/06/2025

11:27

1.818

Големина на фонт

а а а

Аргентинско-американскиот музичар Лало Шифрин, композитор на музика за десетици холивудски филмови и серии, почина на 93-годишна возраст. Смртта на Шифрин ја потврди неговиот син Вилијам, објави „Холивуд репортер“.

Овој Аргентинец има освоено четири Греми награди и бил номиниран за шест Оскари, вклучувајќи пет номинации за оригинална музика во филмовите „Cool Hand Luke“, „The Fox“, „Voyage of the Damned“, „The Amityville Horror“ и „The Sting II“.

„Секој филм има своја личност. Не постојат правила за компонирање филмска музика“, изјави Шифрин за агенцијата АП во 2018 година. „Филмот диктира каква ќе биде музиката.“


Тој, исто така, ја компонираше завршната музичка точка за финалето на Светското првенство во фудбал во 1990 година во Италија, кога Пласидо Доминго, Лучано Павароти и Хозе Карерас за првпат пееја заедно како „Трите тенори“. Тој настап стана едно од најпродаваните изданија во историјата на класичната музика.

„Најзаразната мелодија досега“

Шифрин, кој беше и џез пијанист и класичен диригент, имаше извонредна музичка кариера. Соработувал со Дизи Гилеспи и снимал со Каунт Бејси и Сара Вон. Сепак, неговото најпознато дело останува темата за телевизиската серија „Mission: Impossible“, подоцна препознатлива и преку филмската франшиза со Том Круз.

Напишана во необичен ритам 5/4, темата – „Дум-дум ДУМ ДУМ дум-дум ДУМ ДУМ“ – беше синхронизирана со одбројувањето до самоуништување што ја отвораше секоја епизода на серијата од 1966 до 1973 година. Критичарот на „New Yorker“, Ентони Лејн, ја опиша оваа мелодија како „најзаразната што некогаш човечките уши ја чуле“. Таа дури и влезе на Билборд листата, достигнувајќи го 41. место во 1968 година.

Шифрин првично напишал друга нумера, но креаторот на серијата, Брус Гелер, ја избрал втората композиција што Шифрин ја напишал за една акциска сцена.

„Продуцентот ми рече: ‘Мораш да напишеш нешто возбудливо, речиси како лого, нешто препознатливо и мора да започнува со фитил,’“ се присети Шифрин во едно интервју од 2006 година. „Тогаш немаше ништо на екранот. Можеби токму затоа што бев сосема слободен и немав слика пред себе, оваа тема стана толку успешна – затоа што дојде директно од мене.“

Кога режисерот Брајан Де Палма ја презеде задачата да ја пренесе серијата на филмско платно, сакаше да ја задржи оригиналната тема, што доведе до судир со композиторот Џон Вилијамс, кој сакал да напише нова музика. Вилијамс се повлече, а Дени Елфман прифати да ја користи музиката на Шифрин.

Ханс Цимер ја компонираше музиката за вториот филм, а Мајкл Ѓакино за следните два. Ѓакино изјави дека се двоумел дали да ја преземе задачата, бидејќи темата на Шифрин му била една од омилените на сите времиња.

„Му се јавив на Лало и го прашав дали можеме да одиме на ручек,“ раскажува тој. „Бев нервозен – се чувствував како да барам дозвола од татко да ја оженам неговата ќерка. А тој ми рече: ‘Само забавувај се.’ И така и направив.“


Темата на „Mission: Impossible“ освоила Греми награди за најдобра инструментална тема и најдобра оригинална музика од филм или ТВ емисија. Во 2017 година, беше вклучена во Куќата на славните на Греми наградите.

Адам Клејтон и Лери Малин Џуниор од групата U2 направија обработка на темата за првиот филм во 1996 година, а нивната верзија беше номинирана за Греми и достигна 16-то место на Билборд листата.

Во реклама за „Lipton“ од 2010 година беше прикажан младиот Шифрин како ја компонира темата за Mission: Impossible, додека пие „Lipton“ чај и добива инспирација. Музичари „паѓаат од небо“ како што се додаваат слоеви на музика.

Ран живот исполнет со музика

Роден како Борис Клаудио Шифрин во еврејско семејство во Буенос Аирес, каде неговиот татко бил концерт-мајстор на филхармонискиот оркестар, Шифрин добил класично музичко образование, а покрај тоа студирал и право.

По студиите на Конзерваториумот во Париз, каде учел хармонија и композиција кај прочуениот Оливије Месијан, се вратил во Аргентина и основал концертен бенд. Дизи Гилеспи го слушнал како свири и го поканил да му биде пијанист, аранжер и композитор. Шифрин се преселил во САД во 1958 година и свирел во квинтетот на Гилеспи од 1960 до 1962 година, компонирајќи ја познатата „Gillespiana“.

Соработувал и со Ела Фицџералд, Стен Гец, Диди Бриџвотер, Џорџ Бенсон, како и со класични музичари како Зубин Мехта, Мстислав Ростропович и Даниел Баренбојм.

Лесно преминувал од еден жанр во друг – освоил Греми за „Jazz Suite on the Mass Texts“ во 1965 година, а истата година добил и номинација за музиката во серијата The Man from U.N.C.L.E.. Добил почесен Оскар во 2018 година, а една година претходно и признание од Латиноамериканската академија за снимање.

Напишал музика за филмовите „Tango“, „Rush Hour“ (и продолженијата), „Bringing Down the House“, “The Bridge of San Luis Rey“, „After the Sunset“ и хоророт „Abominable“.

За филмот „Dirty Harry“, Шифрин одлучил темата да не му припаѓа на главниот лик Хари Калахан (кого го глуми Клинт Иствуд), туку на негативецот Скорпио.

„Обично би се очекувало композиторот да пишува музика за херојот. Но во овој случај – не. Ја напишав за Скорпио, злобниот лик,“ рекол тој.

Токму Клинт Иствуд му го врачил почесниот Оскар.


„Да се добие почесен Оскар е остварување на сонот“, изјавил тогаш. „Мисијата е исполнета.“

И надвор од светот на филмот и телевизијата

Шифрин диригирал со бројни оркестри, меѓу кои Лондонскиот симфониски оркестар, Виенскиот симфониски оркестар, Израелската филхармонија, Мексиканската филхармонија, Симфонискиот оркестар на Хјустон, Камерниот оркестар на Лос Анџелес и Симфонискиот оркестар на Атланта. Бил музички директор на Симфонискиот оркестар во Глендејл, Калифорнија од 1989 до 1995 година.

Компонирал и адаптирал музика за „Christmas in Vienna“ во 1992 година – концерт со Дајана Рос, Карерас и Доминго.

Ги комбинирал тангото, фолклорот и класичната музика во албумот „Letters from Argentina“, кој во 2006 година бил номиниран за Латино Греми во категоријата најдобар танго албум.

Напишал увертира за Панамериканските игри во 1987 година и диригирал на завршниот настап во 1995 година во Аргентина.


Едно од неговите најнеобични дела е хорската симфонија Песни на Астеците, напишана во 1988 година на античкиот јазик Нахуатл. Делото беше изведено премиерно покрај пирамидите во Теотиуакан, со учество на Пласидо Доминго, како дел од кампања за обнова на храм на Астеците.

„Тоа е многу мелодичен јазик, со звуци што сами по себе бараат интересни мелодии,“ изјавил тогаш. „Но вистинскиот одговор е – има нешто магично во тоа… како и во уметноста на музиката воопшто.“

Зад себе ги остави синовите Рајан и Вилијам, ќерката Франсис и сопругата Дона.