САД го потврдија обновувањето на размената на разузнавачки информации со Украина и продолжувањето на воената помош, а договорот за американски инвестиции во развојот на украинските минерални ресурси е повторно на маса.

Овој предлог за прекин на огнот не само што отвора простор за преговори со Русија, туку и ги подобрува односите меѓу Вашингтон и Киев, кои се заладија по јавниот судир меѓу претседателот Володимир Зеленски и Доналд Трамп.

Трамп потврди дека Зеленски ќе биде поканет назад во Белата куќа, а најави и разговор со рускиот претседател Владимир Путин. Тој потврди и дека неговиот советник за национална безбедност Мајк Волц ќе има средба со Путин во наредните денови.

Веста за можен договор за прекин на огнот беше поздравена од ЕУ, американските републикански и демократски сенатори, но со одредена претпазливост. Се уште се чека официјален одговор од Москва.

Како би можела да заврши војната во Украина, на маса се повеќе опции

Ограничен прекин на огнот, меѓународни мировни сили или откажување од територија? Постојат повеќе сценарија за можен крај на борбите во Украина. Кој што сака? А што не сака?

Ставот на Украина

За Украина, следните недели би можеле да бидат клучни – се работи за надежта дека нема да ја изгуби војната и дека ќе постигне договор што ќе го обезбеди нејзиниот опстанок како независна и суверена држава.

Сепак, Украина е подалеку од кога било од исполнувањето на своите барања засновани на меѓународното право. Изгледите за враќање на нејзиниот територијален интегритет – односно враќање на суверенитетот над Крим, како и регионите Доњецк и Луганск, кои Русија ги анектираше – речиси и да не постојат. Новата американска администрација веднаш по преземањето на власта во јануари јасно стави до знаење дека Украина најверојатно ќе мора да отстапи одредена територија. Русија и онака веќе ги смета овие области како дел од својата територија, пишува „Дојче Веле“.

Доколку Украина се согласи барем привремено да се откаже од дел од својот источен и југоисточен територијален интегритет, останува прашањето кои области би ги отстапила и како би се обезбедиле линијата за демаркација и прекин на огнот.

Важно е да се напомене дека украинското раководство неодамна повеќе не инсистираше на барањето за целосно обновување на територијалниот интегритет.

Украина постојано ја нагласува својата аспирација за членство во НАТО како гаранција за траен мир и одвраќање на Русија од идни напади. Сепак, новата администрација на Доналд Трамп веќе ја отфрли таа можност. И пред тоа, имаше голем скептицизам меѓу членките на НАТО, вклучително и Германија, кон брзиот прием на Украина во Алијансата.

Покрај тоа, Украина се залага странските трупи да обезбедат прекин на огнот, со соодветни безбедносни гаранции. Сепак, се уште не е јасно дали ќе ги добијат и од кого. САД не покажуваат волја да понудат такви гаранции, додека Европејците сакаат да ги обезбедат само доколку Вашингтон ги поддржи.

Сегашната линија на фронтот е долга околу 900 километри и за нејзино обезбедување би било потребно значително меѓународно воено присуство. Вкупната должина на границата меѓу Украина и Русија е дури 2.300 километри. Воените експерти проценуваат дека западните земји ќе треба да распоредат најмалку 150.000 војници, а можеби и значително повеќе. Сепак, не е јасно како би можело да се достигне таа бројка без учество на САД.

За претседателот Володимир Зеленски, првиот чекор кон прекин на огнот би можел да биде делумен прекин на огнот, кој би вклучил крај на воздушната и поморската борба. Според еден украински функционер, таков аранжман би бил полесен за следење. Ваков предлог Украина планира да го претстави на претстојниот состанок во Џеда.

Ставот на Русија

Русија досега не се откажа од ниту една од своите воени цели. Иако изразува подготвеност да преговара за крај на борбените операции, нејзините планови за Украина останаа непроменети од почетокот на нападот на 24 февруари 2022 година.

Владимир Путин – претседател на Руската Федерација

Русија ја отфрла можноста за членство на Украина во НАТО. Таа бара неутралност на земјата и ограничување на нејзиниот воен капацитет. Според западните експерти, тоа практично би значело демилитаризација на Украина, оставајќи ја без заштита во случај на нов руски напад, имајќи предвид дека таа нема да има западни безбедносни гаранции. Москва го отфрла предлогот за стационирање на западни трупи на украинска територија за да се обезбеди прекин на огнот.

На почетокот на војната, Русија исто така побара „денацификација“ на Украина – термин кој се користи за дискредитација и делегитимирање на украинското раководство предводено од Зеленски. Кремљ сега тврди дека Зеленски повеќе не е легитимен претседател бидејќи неговиот мандат истекол под воени услови. Оваа позиција оттогаш ја зазеде американскиот претседател Доналд Трамп, игнорирајќи го фактот дека украинските закони за воена состојба не предвидуваат одржување избори за време на војна.

Русија не сака никакви преговори за анексија на Крим и украинските региони Доњецк, Луганск, Запорожје и Херсон. Таа веќе ја вклучи нивната припадност кон Руската Федерација во својот устав, иако до денес контролира само делови од регионите Запорожје и Херсон.

Константин Ремчуков, главен уредник на рускиот дневен весник „Независимаја газета“, смета дека Русија би можела да биде подготвена да се откаже од територијалните претензии за оние области што не ги освоила, нагласувајќи дека промената на уставот „нема да биде проблем“. Тоа практично ќе ја замрзне сегашната линија на фронтот во Украина.

Минатиот петок Кремљ повторно ги спомна нацрт-договорите за прекин на огнот за кои се преговараше во март 2022 година во Истанбул, веднаш по почетокот на руската офанзива. Според соопштението од кабинетот на рускиот претседател, од перспектива на САД и Русија, овие преговори би можеле да послужат како основа за мировен договор. Тогаш Русија, според пишувањата на медиумите, бараше неутрален статус за Украина, драстично намалување на нејзината војска и оружје и забрана за присуство на западни трупи во земјата. Но, договор не беше постигнат, бидејќи позициите на двете страни беа премногу оддалечени, а по тврдењата за масакр во Буча, што руската страна го негираше, преговорите станаа практично невозможни.

Позицијата на САД

Средба на претседателот на САД, Доналд Трамп и украинскиот претседател, Володимир Зеленски во Овалната соба

Претседателот Трамп не остави никаков сомнеж дека повеќе не сака финансиски и воено да ја поддржува Украина како што правеше досега. Тоа го објаснува од една страна со досегашната помош, а од друга со смртта и страдањето на толку многу луѓе во оваа војна.

Трамп ја обвинува Украина за неблагодарност и покрај помошта од милијарди долари од САД и инсистира на договор кој теоретски ќе и овозможи на Америка пристап до вредните природни ресурси на земјата. Сепак, значителен дел од овие ресурси се наоѓаат на територии кои моментално се под руска контрола.

Зеленски е подготвен да потпише таков договор, но за возврат претходно побара безбедносни гаранции од САД. Уште пред разговорите со руските претставници, американската страна во февруари јасно стави до знаење дека го смета членството на Украина во НАТО за нереално и дека тоа се заснова на претпоставката дека Украина ќе мора да отстапи дел од својата територија.

Останува нејасно кои се конкретните барања на Вашингтон од Москва, освен очекувањата двете страни да постигнат договор за прекин на огнот. Претседателот Трамп и се закани на Русија со дополнителни санкции и царини, за набрзо да изрази разбирање за нејзините постапки. Поконкретни се мерките против Украина. САД ја суспендираа воената помош за земјата и повеќе не и обезбедуваат воено разузнавање. По вчерашниот состанок помеѓу САД и Украина и согласноста на Киев за 30-дневен прекин на огнот, САД се обврзаа да ја вратат воената помош и разузнавачките информации.

САД не сакаат да го обезбедат примирјето со свои војници, ниту со други безбедносни гаранции. Тие сметаат дека тоа е пред се задача на Европејците. На крајот, останува нејасно дали Трамп исто така сака Зеленски да остане на власт, откако го нарече „диктатор без избори“.

Ставот на Европејците

Францускиот претседател, Емануел Макрон, и претседателката на Европската Комисија, Урсула фон дер Лајен

Европејците сè уште не учествувале во американско-руските и американско-украинските преговори за прекин на огнот во Украина, но тие се уште се дел од различни сценарија. Со оглед на фундаменталната промена во американската политика кон Украина, тие сега се обидуваат да изработат сопствен план за ставање крај на борбените операции.

Целта е да се формира еден вид „коалиција на волните“ која сака да продолжи да ја поддржува Украина. Според британски извори, во моментов има 20 земји. Планот вклучува обезбедување мир со ангажирање свои војници, веројатно со учество на земји од Азија и Океанија.

Преговорите треба да продолжат претстојниот викенд на виртуелна конференција свикана од британската влада. Во натамошните разговори во Париз ќе учествуваат претставници од 30 земји, изјави француски воен претставник.

Во Европа, Франција и Обединетото Кралство ги предводат напорите и веќе изразија подготвеност да распоредат свои трупи. Двете земји најавија планови за едномесечен прекин на огнот во Украина. Според претседателот Емануел Макрон, тоа ќе се применува „во воздухот, на морињата и во енергетската инфраструктура“. Сепак, договор за ова се уште не е постигнат.

Покрај тоа, речиси сите земји од Европската унија се за продолжување на воената поддршка за Украина. Освен Унгарија, сите земји-членки на ЕУ ја поддржаа соодветната изјава на вонредниот самит минатата недела.