Но, Турција во голема мера е зависна од руските енергенти, а има и придобивки кога станува збор за цените, пишува Дојче Веле.

Неодамна, во Овалната соба беше забележана значајна сцена. Американскиот претседател Доналд Трамп беше исклучително елоквентен и воодушевен додека го фалел својот турски колега Реџеп Таип Ердоган пред новинарите: „Имаме добри односи. Тој работи многу добро во својата земја. Тој е многупочитуван човек. Сите го почитуваат. И јас го почитувам“, рече Трамп.

Сепак, среде овие пофалби, се појави барање што претставува голем економски и геополитички предизвик за Анкара: Трамп побарал Ердоган да престане да купува нафта и гас од Русија.

Земјите од Г7, исто така, го засилиле притисокот. По виртуелниот состанок пред две недели, седум водечки западни индустриски земји – Германија, Велика Британија, Канада, Франција, Италија, Јапонија и САД – заеднички порачаа дека е време да се „максимизира притисокот врз извозот на руска нафта“. Ова треба да ги намали приходите што ѝ се потребни на Москва за војната.

Досега, Турција не одговори на изјавите на Трамп или на барањето на Г7. Ова не е изненадувачки, бидејќи енергетската зависност е најранливата точка на земјата на Босфорот. Турција во голема мера зависи од Русија за снабдување со енергенти.

Факти и податоци за енергетската зависност на Турција

Според податоците од Турската регулаторна агенција за енергетски пазари (EPDK), 66 отсто од увозот на нафта и нафтени деривати во Турција минатата година бил од Русија. Според водечкиот експерт за енергетика Неџдет Памир, тој процент бил уште поголем една година претходно и изнесувал 68% – додека до крајот на 2022 година изнесувал 41%.

Високите проценти на увоз се директна последица од руската агресија врз Украина: Турција има корист од фактот дека Русија е под притисок поради санкциите на ЕУ и привремено ја нуди својата нафта до 15% под цените на меѓународниот пазар. Забраната за увоз не само што би ја загрозила безбедноста на снабдувањето на Турција, туку би ја отстранила и таа јасна ценовна предност.

Исто така во 2024 година, 41% од увозот на природен гас Анкара го набавила од Русија. Рускиот гас се испорачува во Турција првенствено преку цевководите Син поток (Mavi Akmi) и Турски поток (Türk Akim).

Според извештајот на Турската комора на машински инженери, уделот на фосилните горива на енергетскиот пазар во земјата во 2022 година изнесувал околу 84%, додека уделот на обновливите извори на енергија бил само 16%.

Отфрлањето на Москва и стратегијата на Анкара

Веднаш по средбата на Трамп со Ердоган, се огласи Кремљ. Портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков, нагласи дека гасоводите кон Турција продолжуваат да работат со „полн капацитет“. Нема да има прекин сè додека протокот на гас е „корисен“ за Турција. Песков го нагласи ставот на Москва: „Турција е суверена држава која сама донесува одлуки за соработката со нас“.

Набљудувачите не очекуваат Турција да престане да увезува енергија од Русија во наредните години. Наместо тоа, Анкара следи тивка стратегија: диверзификација.

За време на неодамнешната посета на Ердоган на САД, државната компанија „BOTAS“ потпиша два долгорочни договори за проширување на своите извори на снабдување со природен гас: договор со американската компанија „Mercuria“ за снабдување со вкупно 70 милијарди кубни метри течен природен гас (ЛНГ) во период од 20 години, почнувајќи од 2026 година, исто така беше објавен и прелиминарен договор со „Woodside Energy“ за 5,8 милијарди кубни метри ЛНГ.

Кадри Тастан, експерт за Турција во американскиот Германски Маршалов фонд, истакна дека турската влада навистина вложила многу труд во диверзификацијата на своите извори во последните години за да обезбеди енергетска безбедност. Истовремено, ги охрабрува домашните извори на енергија, особено обновливите извори.

Според него, новите договори со САД содржат не само диверзификација, туку и стратешки аспект. Политичките односи со САД беа затегнати во последните години, потсети Тастан. Приоритет на претседателот Трамп е да ја направи Америка водечка енергетска земја и да ја зголеми продажбата на фосилни горива како што е ЛНГ.

Ваквите енергетски договори би можеле да станат олеснителен фактор за преговори за други политички прашања со САД, додаде Тастан. Трамп води царинска војна, а тука купувањето на ЛНГ би можело да се користи како адут за преговарање, според системот: „Видете, ние купуваме повеќе течен природен гас, а за возврат би можеле да ни излезете во пресрет за други прашања“.

Покрај САД, Турција во последните години потпиша договори за течен природен гас и со Египет, Алжир, Катар и Нигерија.

Анкара е зависна од Москва за нуклеарна енергија и лигнит

Турција е исто така многу зависна од Русија за други извори на енергија. Во 2022 година, земјата покриваше 43% од своите потреби за лигнит од руски увоз. Понатаму, првата нуклеарна централа, Акуџа, на југот од Турција се гради од страна на руската државна компанија Росатом. Завршувањето повеќепати се одложувало поради руските санкции. Според турскиот министер за енергетика Алпарслан Бајрактар, сега е предвидено да започне со работа следната година. Се очекува електраната да биде целосно завршена до 2028 година.

Турција веројатно и во иднина ќе мора да балансира кога станува збор за снабдувањето со енергија: помеѓу Западот, кој бара санкции против Москва, и нејзиниот – убедливо – најважен снабдувач со енергија, Русија.